Addressed to herself, sort of.

First. A new poem.


To A., when she turns 27

aaa1
You should not have lied.

The fact is you worshiped your father
and when he told you the space
between moon and earth was so vast
you understood infinity
was a symbol for what you could not hold
a loop that had you going in circles.
Content with the earth and its physics.

aaa2
You forgot
you thought the moon
followed you everywhere. Yes
the shortest distance between any two
points is a straight line—
But by then you understood how diameter
kept two points on a circle separate
how it kept that distance
constant. The moon moves
around the earth, yes.
The distance between them 384,403 kilometers.

aaa3
At times I watch the moon on the water
rippling an invitation.
It is always the same wish
that I had insisted it followed
stamped my foot and yelled it
followed a followed a would always follow.

But is that enough?
The echoed voice, this borrowed—

Daylight, and it is forgotten.
Or else it fades.

*****

Second. May kwento ako. Pero teka, parang di ko yata kaya.

Ahem, tilawan ta estilo ni M. bi:

Sang-una sa Iloilo may drama sa radyo nga ang titulo, "Sin-o ang may sala?" Pamatyag ko, daw pwede ni tani ang akon nga istorya sa programa nga to. Pamati-i bala.

May chismis nga naglapta mga anom ka bulan na ang naglipas. May isa ni kuno ka laki nga naluyag sa isa ka babayi. Kung pahambalon mo mga abyan ni babayi (nga mga nakakilala man kay lalaki; si bayi kag si laki mismo indi amigo-hay), bagay guid kuno sila nga duha, buto guid ang ila nga mga abyan sa ila duha, etc, etc. Indi man guid kilal-anay si bayi kag si laki: asta lang bala sa hi-hello, asta lang sa "diutay nga hambalanay," kung sa ingles pa, kada sila magkit-anay. Pero, kung sundun ta guid ya ang dalagan sang mga nagkalatabo, wala guid sang may makahambal nga gusto ni laki si bayi. Mahuluya-on abi si laki, amo na nga daw wala guid sinyas nga tuod ang ini nga sugid-sugid. Si bayi man ya, matinalak-on, kag daw waay guid man labot.

Ugaling, pagkalipas sang pila pa ka bulan, galapit nga lapit (indi si bayi) ang kaadlawan ni bayi. Ahay, ti ano abi kay daw sa pamatyagan ni bayi naga-tigulang na siya, kag daw kadugay na guid nga wala siya nobyo. Gani man, sang guin pilit si bayi sang iya mga amiga nga siya na lang ang mag-hagad kay laki mag-gwa (dumdumon ta, mahuluya-on si laki), wala man guid siya angal.

Ti natabo nga mga duha ka adlaw pagkatapos sang pagpilit kay bayi nga hagaron si laki, may tukar ang paborito nga banda ni bayi, ang grupo nga "Likod-labaha" (labahita?). Guin panumdum ni bayi nga i-text kag hagaron si laki sa tukar nga to. Amo ni ang dalagan sang huna-huna ni bayi ay:

Bayi sa lawas niya: Ti, hambal nila gusto niya man bala ako.
Bayi sa lawas niya gihapon: Galing, basi indi bala mag-sabat haw. Kahuluya.
Siya/Sila man gihapon: Ah, bay-i da ah. Kung upod, ti upod eh. Kung indi, ti wala.

Pagkatapos sadto nga kalip-ot nga bina-isay, nagtext guid man si bayi kay laki. Guin hagad niya sa tukar sang banda, nagdugang pa nga kung indi lang masako si laki, eh. Sabat ni laki, "Ay nami tani mag-tanaw galing may kadto-an man ko. Kinahanglan nga ara ko sa "Sidlangan-kahoy" (kuha niyo?) subong nga gab-i."

Ahay, kalu-oy man kay babayi. Nagpadala abi sa istorya sang iban nga tawo. Ti ano natabo dayon?

Sang mga tini-on nga gina text ni bayi si laki, ara siya sa isa ka ilimnan nga lapit lang sa balay niya, ang "Batobalani." (Enkaso nga indi magsabat/mag-upod si laki, wala sang may makasiling nga nagmuk-mok si bayi sa balay, hulat sang sabat ni laki, indi bala?) Pagkabaton niya sang text, nagdesidir si bayi nga mapa-uli na lang siya. Mintras nagalakat siya, nagtupa ang puwerte katudo nga ulan. (Daw drama sa radyo, no?) Kay indi niya gusto mabasa, nagpasilong si bayi higad-dalan. Tuyo niya nga hulaton maghulaw ang ulan kag magpadayon lakat pauli. Nati-onan galing nga may taxi nga nagdulog sa atubangan guid sang higad-dalan nga ginatindugan niya. Guin pinsar ni bayi nga isa ini ka sinyales. Guin palapitan niya ang nagahulat nga salakyan.

Bayi: Manong, sa "SaHulag*" tani lihog. Katul-tol ka magkadto sa kalye "Hulag" sa "Makatol"?
Tsuper: Tul-tulon eh. Wala na ya problema ah. Sakay lang.
Bayi: Ayus!

Ti amo na ang istorya kung paano nakalab-ot si bayi sa "SaHulag" nga siya lang isa. Ang lain pa, puno ang lugar, kag tanan nga tawo didto may upod. Si bayi ya, ato, nag-isa-isa. Pinakamala-in sa tanan, bisan paborito ni bayi ang banda nga nagatukar, wala guid siya nawili. Ano abi kay sa pila na katuig nga lantaw sang banda nga to, halos amo man gihapon. Waay may nagbag-o. (Ukon basi tuod guid man nga nagatigulang na si bayi.)

Man gani, mga ija kag ijo, indi guid mag pati sa chismis. Wala pulos ang mamati sa kutso-kutso sang iban. Si bayi o, tan-awa, napagasto sang wala sa oras, wala man guid nalingaw.

Ti, sin-o ang may sala? Si bayi bala? Si laki bala? Basi ang tsuper sang taxi? Ang banda? Ano guid bala haw? Basi ang ulan.

Amo lang na ang aton tiempo subong diri sa aton nga programa, "Sin-o ang may sala?"

-----------
Hahahaha. Ay, karadlawan lang. Di End. Ukon, kung ang amay ko pa pahambalon, "Solb!"

*****

Third. "The Partial Explanation."

Kahilidlaw gali mag Hiligaynon. Utoy-utoy ko kadlaw sa tinaga nga "kutso-kutso." Daw gina itik ako. Hehehehehehe.

Ahem. Translation: I miss talking in Hiligaynon, or even just listening to it. I am tickled by the word "kutso-kutso" which means rumor, or even opinion, but I think is Hiligaynon-onomatopoeia for whispering sounds made (by girls, esp.) during gossip sessions. Sure, I talk to my sisters everyday, but always in a mixture of Ilonggo and English and Tagalog. I miss the radio programs, and I miss having to ask my parents what certain words mean.

Case in point: My dad used to get mad (naga-ugtas) at me and my siblings when we ask what something means using, "Ano na-min sini?" How was I supposed to know that "na-min" is bastardized Hiligaynon for "gina-" (a present-tense prefix, not unlike -ing) and "mean" (mispronounced with the short i sound). Literally that question becomes "What is this mean-ing?" when the proper way to ask is "Ano ambot silingon sini?" Which sounds weird/perfect in English--"What does this want to say?"--as if the words actually want to tell you, out loud, their meanings/translation, except that, well, they can't.

Like this: "What does this word, 'panganud' want to say?" "It wants to say 'cloud'."

Anyway.

*****

Last. Post script kuno.
*Kung indi niyo pa gets kung diin nga lugar na tabo ang tukar-tukar, panumduma niyo lang ang isa pa ka tinaga para sa "hulag." Amo na siya ang ngalan sang kalye, kag kung angutan mo sang "Sa-" sa umpisa, mahimo nga ngalan sang lugar-ilimnan.

Amo lang na. Sige, magpakabuot ha!